«اهمیت مقوله فرهنگ و جایگاه آن در پیمودن مسیر نخبگی»
ایزد امجدی
پیچیدگی مقولة فرهنگ و در عین حال اهمیت آن در رشد و تعالی جامعه، سبب شده است که اندیشمندان در زمان ها و مکاتب مختلف به تبیین این موضوع بپردازند. در برخی تعاریف، فرهنگ در بردارندة اعتقادات، ارزشها، اخلاق و رفتار های متأثر از این سه و همچنین آداب و رسوم و عرف یک جامعه معین می شود. همچنین فرهنگ، به عنوان عاملی که به زندگی انسان جهت می دهد؛ شناخته شده است[1]. از طرفی برخی متفکران غربی، مانند تایلر، فرهنگ و تمدن را مترادف هم برشمردند و اعتقاد دارند که این دو مقوله عبارتند از ترکیب پیچیده ای شامل علوم، اعتقادات و هنرها، اخلاق و قوانین، آداب و رسوم و عادات که بوسیله انسان در جامعه خود بدست می آید[2].در هر حال، هر تعبیری از فرهنگ، این موضوع را تبیین می کند که توجه به این مقوله و تأثیر عمیقی که می تواند در پیشرفت یک جامعه داشته باشد بسیار حائز اهمیت است.
در کشور ما نیز، فرهنگ و پرداختن به مقوله های فرهنگی همواره از دغدغه های اصلی مسئولین نظام، بالاخص رهبر کبیر انقلاب(ره) و مقام معظم رهبری( مدظله العالی) بوده است و این دغدغه مداری از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون، به گونه های متفاوت ظهور نموده است.
در این میان فرهنگ سازی و فعالیت های فرهنگی در جامعه نخبگان( به عنوان پیشران های تحول در کشور) از دو منظر قابل بررسی است:
- به نظر می رسد نهادینه سازی فرهنگ در چارچوب گفتمان انقلاب سلامی نیازمند تربیت سیاستگذاران در همین بستر است. از این منظر در شرایطی که انتظار می رود نخبگان و سرآمدان در جامعه کنونی و در آینده کشور نقش سیاستگذار و جریان ساز را بر عهده گیرند، اهمیت و ضرورت گستردگی فعالیت های فرهنگی در این اجتماع بارز است.
- از منظر دیگر، با نگاهی به تحقیقات و پژوهش هایی که در مسیر تدوین سند راهبردی کشور در امور نخبگان صورت پذیرفته است، می توان یکی از اصلی ترین مسائل در جامعه نخبگان و مستعدان کشور را مسائل مرتبط با حوزه های فرهنگی دانست و به بیانی حل بسیاری از مشکلاتی که کشور در ارتباط دو سویه با اجتماعات نخبگانی دارد را می توان در برنامه ها و طرح ریزی های فرهنگی جستجو نمود.
با این نگاه، در سند[3]، برنامه هایی در قالب اقدام های ملی تدوین شده که با هدف تبیین موضوعات فرهنگی در این اجتماعات و برگرفته از قرآن و روایات ائمه معصومین(س)، منویات راهبران عالی نظام جمهوری اسلامی، نظرات متخصصان حوزة مدیریت استعدادها و مطالعه پژوهش های انجام شده در این حوزه است.
در راهبرد کلان 1، گسترش اردوهای جهادی[4] به عنوان یکی از اصلی ترین بسترهای تبیین آموزه های فرهنگی انقلاب اسلامی و تأکیدات مقام معظم رهبری( مدظله العالی) در کشور و همچنین گسترش برنامه های پرورش دینی و فرهنگی اجتماع نخبگانی[5] ذیل راهبرد هدایت، دلالتی بر اهمیت توجه به موضوعات فرهنگی در پیمودن مسیرهای هدایتی است.
لزوم تبیین و تدوین نظام معرفتی و فلسفی برای نخبگان و اهتمام به رشد معرفتی این جامعه[6] از فعالیت های با اهمیت فرهنگی است و وجود این اقدام در راهبرد ملی زمینه سازی برای پرورش نخبگان در جامعه، منبعث از نقشی است که این اقدام در پرورش این اجتماعات دارد.
بی تردید یکی از مهم ترین وظایف بنیاد ملی نخبگان، زمینه سازی برای اثرگذاری افراد و گروه های نخبه در جامعه است. این مهم به عنوان راهبرد کلان 3 در سند ذکر شده و مقولة بحث، نقد و گسترش کرسی های نظریه پردازی[7] (به عنوان محور فرهنگ سازی مناظره) را بستری برای اثرگذاری هرچه بیشتر نخبگان در جامعه می داند.
وجود یک راهبرد کلان در سند با محوریت فرهنگ و توسعة زیرساخت های فرهنگی، تاکیدی به نیاز های نخبگان در این حوزه است. این راهبرد کلان ، از اقدام هایی ملی با محوریت لزوم توجه به ارتقای دلبستگی ملی، لزوم توجه به نهادینه سازی تعالیم قرآن و تربیت قرآنی در جامعه نخبگانی، بزرگداشت و تکریم از نخبگان با هدف الگوسازی این افراد و گسترش برنامه های تربیتی و آموزشی در میان اجتماعات نخبگانی تشکیل شده است.
با توجه به اینکه اجرایی سازی سند راهبردی کشور در امور نخبگان به عنوان برنامه ای ملی برای تمامی دستگاه های مرتبط با حوزة نخبگان و مستعدین، اهتمام کلیة دستگاه های اجرایی کشور را می طلبد و با عنایت به در نظر داشتن برنامه های مشخص در این حوزه، نقش دستگاه های متولی فرهنگ در جامعه بیش از پیش پررنگ خواهد بود. وجود معاونتی در بنیاد ملی نخبگان و کمیسیونی در ستاد اجرایی سازی سند به منظور نهادینه سازی این اقدامات و پیمودن فرآیندهای اجرا و اجرایی سازی،گامی مهم و رو به جلو در این حوزه است که منتج از تغییر نگاه ساختاری بنیاد ملی نخبگان مبتنی بر نگاه سند است و امید آن می رود که با این نگاه، بنیاد ملی نخبگان بیش از پیش به سمت تمرکز بر طرح ریزی برنامه های عمیق و مستمر فرهنگی گام بردارد.